پدر خودپرداز جهان
توسط: جان شپرد–بارون، مخترع اسکاتلندیتبار و یکی از تأثیرگذارترین چهرههای تاریخ بانکداری مدرن، بهعنوان پدر دستگاه خودپرداز جهان شناخته میشود. او در سال ۱۹۲۵ در هندوستان و در خانوادهای اسکاتلندی به دنیا آمد. دوران کودکیاش را در محیطی بینالمللی سپری کرد و سپس برای ادامه تحصیل راهی بریتانیا شد. علاقه او به مهندسی و طراحی از سالهای اولیه زندگی همراهش بود و بعدها توانست این استعداد را در مسیر خلق ایدههایی به کار گیرد که یکی از مهمترین آنها دستگاه ATM بود؛ اختراعی که سیستم مالی جهان را متحول کرد.
داستان شکلگیری این اختراع بسیار مشهور است. یک روز شنبه، زمانیکه شپرد–بارون برای برداشت پول به بانک رفت، با درهای بسته روبهرو شد. او همانجا به این فکر افتاد که چرا نباید وسیلهای وجود داشته باشد که بدون نیاز به کارمند بانک، حتی در خارج از ساعت اداری، پول پرداخت کند. این ایده ساده به سرعت رشد کرد و او تلاش کرد دستگاهی طراحی کند که قابلیت شناسایی مشتری و ارائه وجه نقد را داشته باشد. در نمونههای اولیه، او به جای کارتهای امروزی از کارتهایی با پوشش مواد شیمیایی خاص استفاده کرد که توسط دستگاه قابل تشخیص بودند. این کارتها شباهت زیادی به چکهای امن داشتند و با وارد کردن آنها به دستگاه، مبلغ مشخصی پول قابل دریافت بود.
شپرد–بارون طرح خود را به بانک بارکلیز ارائه داد و این همکاری تاریخی به نصب اولین دستگاه خودپرداز جهان در ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ منجر شد. دستگاه اولیه تنها امکان برداشت محدود وجه را فراهم میکرد، اما نقش حیاتی آن در ایجاد مفهوم جدیدی از بانکداری غیرقابلانکار بود. مردم با وارد کردن کارت و شماره محرمانه خود میتوانستند در هر ساعتی از شبانهروز به پول نقد دسترسی پیدا کنند؛ امکانی که تا آن زمان کاملاً غیرمعمول و انقلابی محسوب میشد.
اگرچه پیش از او، لوتر جورج سیمجیان در دهه ۱۹۳۰ طرحی مشابه ارائه داده بود، اما دستگاه سیمجیان هیچگاه بهصورت عملی و گسترده توسط بانکها مورد استفاده قرار نگرفت. دلیل اینکه شپرد–بارون را پدر ATM میدانند این است که او اولین کسی بود که نمونهای کاملاً کاربردی و تجاری از دستگاه خودپرداز را ساخت؛ نمونهای که به سرعت مورد استقبال بانکها و مشتریان قرار گرفت و مسیر آینده بانکداری را تغییر داد.
اختراع او تأثیرات عمیق و گستردهای بر صنعت مالی جهان بر جای گذاشت. خودپردازها محدودیت زمانی بانکها را از میان برداشتند و دسترسی مردم را به پول و خدمات بانکی سادهتر کردند. این اختراع زمینهساز فناوریهای جدیدی مانند کارتهای مغناطیسی، کارتهای تراشهدار، پایانههای پرداخت الکترونیک و در نهایت بانکداری دیجیتال و موبایلی شد. به نوعی میتوان گفت اختراع ساده او، شالوده عصری را بنا نهاد که در آن خدمات مالی بدون نیاز به حضور فیزیکی در شعبه بانک قابل انجام است.
«گاهی یک نوآوری ساده میتواند مسیر بانکداری را برای همیشه تغییر دهد؛ همانطور که خودپردازها ثابت کردند دسترسی سریع و امن، نیازی است که هیچ فناوری نمیتواند از انسان بگیرد.»
تأثیر نوآوری او تنها به ارتقای تجربه مشتریان محدود نشد، بلکه بانکها نیز به کمک این دستگاهها توانستند بخشی از فعالیتهای خود را خودکار کنند و هزینههای عملیاتی را کاهش دهند. ATMها با فراهم کردن امکان برداشت وجه، انتقال پول و انجام بسیاری از خدمات پایه بدون نیاز به کارمند، فضای کاری بانکها را بهشدت متحول کردند. این تحول به بانکها اجازه داد منابع انسانی خود را به کارهای تخصصیتر اختصاص دهند و همزمان سرعت و دقت خدماتدهی را افزایش دهند؛ نتیجهای که در نهایت باعث رشد رقابت در صنعت بانکداری و توسعه سریع فناوریهای مالی شد.
با گذشت سالها، فناوری اولیهای که شپرد–بارون پایهگذاری کرد، به نقطه شروعی برای نسل جدیدی از خدمات بانکی تبدیل شد. دستگاههای خودپرداز هوشمند امروزی قادرند کارهایی مانند واریز وجه نقد، تبدیل ارز، چاپ صورتحساب و حتی احراز هویت بیومتریک را انجام دهند؛ قابلیتی که در زمان اختراع نخستین نمونه هرگز تصور نمیشد. بسیاری از پژوهشگران حوزه فینتک معتقدند اگر ابتکار اولیه او نبود، مسیر تحول بانکداری الکترونیک و حتی شکلگیری خدمات بانکی مبتنی بر موبایل با تأخیر جدی مواجه میشد.
جان شپرد–بارون در سال ۲۰۱۰ در سن ۸۴ سالگی درگذشت، اما میراث او همچنان در زندگی روزمره میلیاردها نفر جریان دارد. امروزه هر بار که فردی کارت خود را وارد دستگاه ATM میکند و وجه نقد دریافت میکند، ناخودآگاه از ایدهای استفاده میکند که دههها قبل توسط ذهن خلاق یک مخترع اسکاتلندی طرحریزی شد. تأثیری که او بر بانکداری و زندگی مردم گذاشت، او را به یکی از چهرههای ماندگار در تاریخ فناوریهای مالی تبدیل کرده است.
